सेंद्रिय शेती म्हणजेच रासायनिक खते आणि कीटकनाशके न वापरता नैसर्गिक पद्धतीने शेती करणे. सेंद्रिय शेतीमध्ये जमिनीचा नैसर्गिक सुपीकपणा टिकवून ठेवणे आणि पर्यावरणपूरक शेती करणे हे मुख्य उद्दिष्ट असते.
- जमिनीची तयारी: सेंद्रिय शेतीसाठी जमिनीची तयारी करताना रासायनिक खते टाळून कंपोस्ट, शेणखत, आणि हिरवळीच्या खतांचा वापर केला जातो. यामुळे जमिनीचा पोत सुधारतो आणि फळांच्या झाडांना आवश्यक पोषण मिळते.
- मिश्र फळ शेती: मिश्र फळ शेती म्हणजेच एकाच शेतात विविध प्रकारच्या फळझाडांची लागवड करणे. उदाहरणार्थ, आंबा, पेरू, चिकू, पपई, लिंबू इत्यादी फळझाडे एकत्र लावल्याने जमीन व पाणी यांचा योग्य वापर होतो. यामुळे शेतकऱ्यांना विविध फळांचे उत्पन्न मिळून अधिक नफा मिळतो.
- पाणी व्यवस्थापन: सेंद्रिय शेतीत पाण्याचे योग्य व्यवस्थापन महत्त्वाचे असते. ड्रिप सिंचन किंवा तुषार सिंचन पद्धतींचा वापर करून पाण्याची बचत केली जाते. यामुळे झाडांना आवश्यक तितकेच पाणी मिळते.
- रोग-कीड व्यवस्थापन: रासायनिक कीटकनाशकांच्या ऐवजी जैविक उपायांचा वापर करून रोग आणि किडींचा प्रादुर्भाव कमी केला जातो. उदाहरणार्थ, नीम अर्क, गोमूत्र, दशपर्णी अर्क यांचा वापर करून झाडांचे संरक्षण केले जाते.
- फळांची गुणवत्ता: सेंद्रिय शेतीतून मिळणारी फळे अधिक चवदार, निरोगी आणि पोषणमूल्यांनी समृद्ध असतात. रासायनिक अंश नसल्यामुळे ही फळे आरोग्यासाठी अत्यंत लाभदायक असतात.
- बाजारपेठ: सेंद्रिय पद्धतीने तयार केलेल्या फळांना बाजारात चांगली मागणी आहे. सेंद्रिय प्रमाणपत्र मिळाल्यास फळे उच्च किमतीत विकली जातात. स्थानिक बाजारपेठेसोबतच आंतरराष्ट्रीय बाजारातही सेंद्रिय फळांची मागणी वाढत आहे.
- शाश्वत शेती: सेंद्रिय मिश्र फळ शेती ही शाश्वत शेतीची दिशा आहे. पर्यावरणाचा समतोल राखून आणि मातीच्या नैसर्गिक संपत्तीचा योग्य वापर करून शेतकरी दीर्घकाळासाठी शाश्वत उत्पन्न मिळवू शकता.
